Κυστική ίνωση - >99% των παραλλαγών (μεταλλάξεων) της νόσου

H κυστική ίνωση ή αλλιώς ινοκυστική νόσος αποτελεί το πιο διαδεδομένο κληρονομικό νόσημα στον Καυκάσιο πληθυσμό. Ειδικότερα στην Ελλάδα, 50-60 παιδιά το χρόνο γεννιούνται με κυστική ίνωση ενώ το 4-5% του πληθυσμού θεωρούνται φορείς.

Η πάθηση επηρεάζει τα κύτταρα του σώματός που προκαλούν βλέννα, ιδρώτα και πεπτικά υγρά – εκκρίσεις που υπό φυσιολογικές συνθήκες ρέουν ομαλά μέσα στο σώμα μας. Στους πάσχοντες με κυστική ίνωση, οι σωματικές αυτές εκκρίσεις γίνονται παχύρρευστες και κολλώδης. Σταδιακά, φράζουν οι αεραγωγοί και οι πόροι πολλών οργάνων του σώματος, όπως οι πνεύμονες, το πάγκρεας και το συκώτι. Επιπρόσθετα, στη βλέννα παγιδεύονται και μικρόβια που οδηγούν σε λοιμώξεις. Συχνά, προκαλούνται σοβαρές πνευμονικές βλάβες, όπως κύστεις (σάκοι γεμάτες με υγρό) και ίνωση (ουλώδης ιστός) – εξου και το όνομα κυστική ίνωση.

Η πάθηση προκαλείται από μια παραλλαγή (αλλαγή) σε ένα συγκεκριμένο γονίδιο που ονομάζεται Cystic Fibrosis Transmembrane Conductance Regulator (CFTR). Το γονίδιο αυτό ευθύνεται για τον έλεγχο της ροής αλατιού και υγρών μέσα και έξω από τα κύτταρα μας. Εάν το γονίδιο CFTR δεν λειτουργεί σωστά, η κολλώδης βλέννα συσσωρεύεται σε όλο το σώμα μας.

Για να εμφανίσει κάποιος κυστική ίνωση, πρέπει να κληρονομήσει ένα μεταλλαγμένο αντίγραφο του γονιδίου και από τους δύο γονείς του. Αν κληρονομήσει μόνο ένα, δεν θα έχει συμπτώματα. Αλλά θα είναι «φορέας» της νόσου. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια πιθανότητα να το μεταφέρει στους δικούς του απογόνους.

Στον προγεννητικό έλεγχο για κυστική ίνωση, υπάρχουν δύο βασικά προβλήματα:
α) οι φορείς / υποψήφιοι γονείς είναι απόλυτα υγιείς, χωρίς κανένα σύμπτωμα και επομένως χωρίς κάποιο τρόπο να τους αναγνωρίσουμε και
β) το γονίδιο (CFTR) είναι σχετικά μεγάλο σε μέγεθος με πάρα πολλές πιθανές παραλλαγές (>1800).

Η ανάλυση για την αποκάλυψη φορέων της νόσου συνιστάται να εκτελείται για ποσοστό που να καλύπτει ~99% των κλασσικών παθολογικών παραλλαγών. Κι αυτό γιατί, εάν κάποιος βρεθεί αρνητικός μετά από αυτό τον έλεγχο, δεν χρειάζεται να ελεγχθεί κι ο άλλος γονέας, αφού τότε ο κίνδυνος του ζεύγους να αποκτήσει πάσχον τέκνο μειώνεται δραματικά.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Ong T, Ramsey BW. Cystic Fibrosis: A Review. JAMA. 2023 Jun 6;329(21):1859-1871. doi: 10.1001/jama.2023.8120. PMID: 37278811
CFTR2 Database: Clinical and Functional Translation of CFTR (https://cftr2.org/welcome)
Cystic Fibrosis Mutation Database (http://www.genet.sickkids.on.ca/)
Leiden Open Variation Database v3.0: https://databases.lovd.nl/shared/genes/CFTR